เทศกาลเซ็ทสึบุนมักจะอยู่ในช่วงต้นเดือนกุมภาพันธ์ และในปีนี้คือวันที่ 3 กุมภาพันธ์ ที่ญี่ปุ่นจะมีการจัดงานเทศกาลปาถั่วหรือเทศกาล เซ็ทสึบุน (節分 Setsubun) ซึ่งถ้าใครชอบดูอนิเมะหรืออ่านการ์ตูนญี่ปุ่นก็น่าจะเคยผ่านตากันมาบ้าง ซึ่งเทศกาลนี้จะเป็นสัญญาณว่าฤดูหนาวกำลังจะสิ้นสุดลงและฤดูใบไม้ผลิกำลังจะเริ่มขึ้นแล้ว
■ เซ็ทสึบุน คืออะไร?
เซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) ในอดีตนั้นหมายถึงการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลในฤดูใบไม้ผลิ ฤดูร้อน ฤดูใบไม้ร่วง และฤดูหนาว แต่ในปัจจุบันเซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) หมายถึงการสิ้นสุดของฤดูหนาวและเริ่มต้นเข้าฤดูใบไม้ผลิ ซึ่งตรงกับวันที่ 3 กุมภาพันธ์ในปีนี้ ชาวญี่ปุ่นมีความเชื่อว่าจะมีสิ่งชั่วร้ายปรากฏขึ้นในช่วงเปลี่ยนฤดูกาลจึงมีประเพณีการปาถั่วเพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้ายให้ออกไป
บทความแนะนำ
■ ทำไมต้องปาถั่ว
ประเพณีการปาถั่วขับไล่สิ่งชั่วร้าย หรือ มาเมะมากิ（豆まき）ในภาษาญี่ปุ่น เพื่อขับไล่สิ่งอัปมงคลและความโชคร้ายออกไป โดยทุกๆ คนในบ้านจะทำพิธีปาถั่ว เพื่อขับไล่สิ่งอัปมงคลและความโชคร้ายออกจากที่อยู่อาศัย โดยจะให้สมาชิกในบ้านที่เป็นผู้ชายสวมหน้ากากและแต่งตัวเป็นปีศาจหรือยักษ์ที่เรียกว่า โอนิ (鬼 Oni) ซึ่งเป็นตัวแทนความชั่วร้าย จากนั้นก็เอาถั่วปาใส่แล้วพูดว่า โอนิวะโซโตะ ( 鬼は外 Oni wa soto ) แปลว่า สิ่งชั่วร้ายจงออกไป หลังจากนั้นก็โปรยถั่วไปรอบๆ บ้านแล้วพูดว่า ฟุกุวะอุจิ (福は内 Fuku wa uchi) แปลว่า โชคลาภอยู่ข้างใน! เป็นการเรียกความสุขเข้ามาแทนที่
■ วิธีปาถั่วที่ถูกต้อง
1) เมื่อถึงวันก่อนเซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) ใส่ถั่วฟุกุคั่วลงในกล่องแล้ววางบนคามิดานะ (神棚) หากคุณไม่มีคามิดานะ คุณสามารถวางถั่วฟุกุบนกระดาษขาวแล้ววางบนที่สูงได้
2) ในวันเซทสึบุน ว่ากันว่าปีศาจจะมาตอนเที่ยงคืนดังนั้นจึงควรหว่านถั่วในตอนกลางคืน เหมาะสำหรับเวลา 20.00 น. ถึง 22.00 น.ขั้นแรก ให้เปิดทางเข้า หน้าต่าง ประตู ฯลฯ และหว่านถั่วตามลำดับจากห้องด้านในสุด โดยพูดว่า โอนิวะโซโตะ ( 鬼は外 Oni wa soto ) เพื่อขับไล่ปีศาจออกไป เมื่อเสร็จแล้วอย่าลืมล็อกประตูหน้าต่างทันทีเพื่อไม่ให้ปีศาจเข้ามา
3) ต่อมาโรยถั่วเข้าไปในห้องโดยพูดว่า ฟุกุวะอุจิ (福は内 Fuku wa uchi) โดยจะโรยถั่วที่ประตูทางเข้าออกบ้านเป็นที่สุดท้าย
4) หลังจากหว่านถั่วแล้ว ให้กินถั่วมากกว่าอายุของคุณ 1 เม็ด โดยหวังว่าจะกำจัดสิ่งชั่วร้ายเป็นเวลาหนึ่งปี ถั่วเหล่านี้เรียกว่า "ถั่วโทชิโทริ" (年取り豆 Toshitori mame)
■ อาหารประจำเทศกาล
ของกินอีกอย่างที่นิยมกินมาก ซึ่งเป็นความเชื่อจากแถบคันไซ ก็คือ เอโฮมากิซูชิ (恵方巻き) เป็นซูชิโรลที่จะใส่ไส้ไข่หวาน แตงกวาญี่ปุ่น ปูอัด ปลาไหล ฯลฯ เชื่อกันว่าหากหันหน้าไปทางทิศที่โชคดีนั้นของปี และกินซูชินี้จนหมดโดยไม่พูดกับใคร จะได้รับความโชคดีตลอดปีเลย และกินซุปเคนจิน (けんちん汁) ที่มีส่วนผสมมากมาย เช่น หัวไชเท้า แครอท เดิมทีเป็นอาหารมังสวิรัติ และเหมาะกับเทศกาลเซ็ตสึบุน เพื่อขจัดความชั่วร้าย ว่ากันว่าประเพณีนี้พบได้ทั่วไปในบางส่วนของภูมิภาคคันโต และความเชื่ออีกหนึ่งอย่างของเทศกาลก็คือ ให้กินถั่วเป็นจำนวนเท่ากับอายุปัจจุบันของเราแล้วบวกด้วย 1 เช่น อายุ 25 ก็ต้องกิน 26 เม็ด เป็นต้น
■ วัดและศาลเจ้าที่มีชื่อเสียง
เทศกาลเซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) จัดขึ้นที่วัดและศาลเจ้าทั่วประเทศญี่ปุ่นได้รับความนิยมโดยเรียกคนดังและซูโม่มาหว่านถั่วฟุกุ สถานที่ที่มีชื่อเสียงกันเกี่ยวกับเทศกาลนี้คือ
1. วัดนาริตะซัง ชินโชจิ ดังที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น การหว่านเมล็ดถั่วเพียงในเทศกาลเซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) จัดขึ้นเพื่ออธิษฐานเพื่อความสงบสุขของแผ่นดิน, การเก็บเกี่ยวที่อุดมสมบูรณ์ของทุกคน, การเก็บเกี่ยวที่อุดมสมบูรณ์ของเมล็ดพืชห้าชนิดและความโชคดี ซูโม่และนักแสดงละคร NHK มักรวมตัวกันที่นี่เพื่อหว่านเมล็ดถั่ว
2. วัดเซ็นโซจิ วัดเซ็นโซจิในโตเกียวเป็นสถานที่ท่องเที่ยวยอดนิยม ในงานเทศกาลเซ็ตสึบุนจะมีการแสดงหนึ่งในสามการเต้นรำหลักของวัดเซ็นโซจิที่เรียกว่า "福聚の舞 Fukuju no Mai (เจ็ดเทพเจ้าแห่งโชคลาภ)" และคนดังที่มีความเกี่ยวข้องกับวัดอาซากุสะจะมาหว่านเมล็ดถั่ว
3. ศาลเจ้าโกโจเท็น ที่ศาลเจ้าใน ไทโตะ กรุงโตเกียว การหว่านถั่วโดยไม่พูดว่า "โชคอยู่ข้างใน" เป็นลักษณะเฉพาะ เซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) เรียกว่า "พิธีกรรมอุเคระโนะจินจิ うけらの神事 Ukera no Shinji" ซึ่งอุเคระเป็นสมุนไพรรักษาโรค และมีตำนานว่าถ้าคุณทานโมจิอุเคระ ในวันถัดไปของเซ็ตสึบุนคุณจะมีสุขภาพที่ดีได้เป็นเวลาหนึ่งปี
4. วัดชูซอนจิ ในจังหวัดอิวาเตะ ซึ่งได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมที่นี่ก็มีการจัดงาน "มาเมไดชิ" ซึ่งเป็นประเพณีของชูซนจิ ในเทศกาลมีการหว่านถั่วเพื่อแสดงเจตจำนงที่จะเอาชีวิตรอดจากความยากลำบาก
5. ศาลเจ้ายาซากะ ในเกียวโต นอกจากเทศกาล"กิอง มัตสึริ" มีชื่อเสียง งานเซ็ตสึบุนก็งดงามเช่นกัน นอกจากนี้ยังมีสถานที่ที่เรียกว่ากิองในเกียวโต ซึ่งจะมีไมโกะและเกโกะทำการหว่านถั่วด้วย
แม้ว่าเซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) แต่ละภูมิภาคและครอบครัวก็มีลักษณะเฉพาะของตัวเอง อย่างไรก็ตาม เซ็ตสึบุน (節分 Setsubun) ก็เรียกได้ว่าเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมครอบครัวที่เด็กๆชื่นชอบอีกด้วย
