Nhật Bản nổi tiếng với nhiều lễ hội văn hoá truyền thống trải dài suốt một năm. Một trong số đó là Hina Matsuri - lễ hội búp bê diễn ra vào ngày 3 tháng 3 hàng năm. Đây là một lễ hội mang đậm màu sắc văn hoá của xứ sở hoa anh đào. Hina Matsuri còn có những tên gọi khác như lễ hội bé gái, là một trong những dịp được trẻ em ở xứ sở mặt trời mọc mong ngóng. Trong bài viết này, hãy cùng WeXpats tìm hiểu về lễ hội độc đáo Hina Matsuri của Nhật Bản này nhé!
Mục lục:
1. Hina Matsuri và lịch sử, ý nghĩa
2. Hoạt động trưng bày búp bê trong Hina matsuri
3. Hina Matsuri cùng các món ăn độc đáo
4. Tổng kết
Hina Matsuri và lịch sử, ý nghĩa
Lịch sử Hina Matsuri
Lễ hội búp bê「雛祭り - Hina Matsuri」đã có lịch sử lên tới hơn 1000 năm. Từ thời Heian (794-1185), người Nhật đã có phong tục làm các hình nhân bằng giấy, chuyển những điều không may, xui rủi vào đó rồi thả xuống dòng nước. Ban đầu, búp bê được làm bằng rơm nhưng đến thời Muromachi, họ đã chuyển sang làm búp bê dạng ngồi như ngày nay, gọi là búp bê Hina. Những con búp bê được chế tác tinh xảo này không còn bị người dân Nhật thả trôi sông nữa mà thay vào đó là dùng chúng để trưng bày trong ngày lễ hội.
Ngày nay, người Nhật chọn ngày 3 tháng 3 hàng năm để tổ chức lễ hội cầu phúc, may mắn và sức khỏe cho các bé gái, gọi là lễ hội Hina Matsuri.
Hina「雛」trong tiếng Nhật có nghĩa là búp bê nhỏ còn Matsuri「祭り」 là lễ hội. Ngoài ra, vì lễ hội Hina Matsuri được tổ chức vào ngày 3 tháng 3, cũng là thời điểm bắt đầu mùa hoa anh đào nên lễ hội Hina Matsuri còn được nhiều khu vực gọi là lễ hội hoa anh đào「 桃の節句 - Momo no sekku」.
Hina matsuri mang theo ý nghĩa gì?
Hina Matsuri là lễ hội mang theo ước nguyện phát triển khỏe mạnh của các bé gái. Lễ hội búp bê được coi như một sự kiện hoàn hảo cho tiết trời chuyển mùa từ đông sang xuân, khi thời tiết trở nên ấm áp hơn.
Hoạt động trưng bày búp bê trong Hina matsuri
Búp bê Hina
Ngày nay, búp bê Hina được làm từ nhiều chất liệu khác nhau. Tuy nhiên, về mặt truyền thống, búp bê trong Hina Matsuri phải được làm bằng gỗ hoặc vải độn rơm với trang phục gồm nhiều lớp cầu kỳ.
Trong các gia đình Nhật Bản, búp bê Hina「雛人形 - Hina ningyō」được coi là vật linh thiêng, được truyền từ đời này sang đời khác. Chúng luôn được trưng bày trong căn phòng đẹp nhất của gia đình vào dịp lễ hội Hina Matsuri và sau đó được cất giữ cẩn thận trong những chiếc hộp cho đến kỳ lễ hội tiếp theo. Tại những gia đình khá giả, bố mẹ sẽ mua cho bé gái những con búp bê Hina mới để chuẩn bị cho ngày Hina Matsuri. Ngoài ra, một vài gia đình thượng lưu sẽ coi một bộ búp bê còn là một phần của hồi môn của cô dâu. Do đó kệ trưng bày búp bê là niềm tự hào của cả gia tộc.
Kệ trưng bày búp bê Hina
Việc trưng bày búp bê Hina trong Hina Matsuri ngày nay bắt đầu vào đầu những năm 1600 như một cách để xua đuổi tà ma. Từ giữa tháng 2 cho đến 1 tuần trước ngày 3 tháng 3, nhà nhà đều chuẩn bị kệ trưng bày búp bê Hina. Một bộ búp bê Hina đầy đủ phải có ít nhất 15 búp bê trong trong trang phục truyền thống, đại diện cho nhiều nhân vật đa dạng, trong đó có ít nhất một cặp búp bê nam và nữ tượng trưng cho Vua và Hoàng hậu. Búp bê Hina sẽ được đặt trên một kệ gọi là Hina-dan「ひな壇」. Hina-dan đầy đủ sẽ gồm 7 tầng, mỗi tầng được thiết kế trải thảm đỏ trang trọng. Mặc dù vậy, không phải gia đình Nhật nào cũng có thể sắm sửa, trưng bày được đầy đủ cả 7 tầng theo đúng như nghi thức. Người ta thường đơn giản hóa, chỉ bày những tầng cơ bản nhất ở trên cùng.
Các tầng trưng bày trong Hina Matsuri được sắp xếp như sau:
Tầng cao nhất trên cùng là vua và hoàng hậu 「内裏様 - Dairibina」. Nếu nhìn từ hướng chính diện thì Vua được đặt bên trái và Hoàng hậu được đặt bên phải. Sau lưng là một bức bình phong làm bằng giấy vàng, hai bên có hai cây đèn đứng có hoa văn hoa anh đào. Trước mặt vua và hoàng hậu là hai bình hoa được cắm hai nhánh hoa đào và hai bệ đựng mochi - một loại bánh dày nhân ngọt truyền thống của Nhật làm từ bột gạo.
Tầng thứ hai gồm ba con búp bê, là 3 cung nữ hầu rượu sake cho vua và hoàng hậu. Hai người hai bên ngoài ở tư thế đứng, người ở giữa thì ngồi. Ở giữa 3 người này là 2 chiếc takatsuki - loại bàn đứng được đặt mochi hình tròn. Mochi sẽ có 2 tầng trắng và hồng.
Tầng thứ ba gồm 5 búp bê đại diện cho 5 nhạc công nam. 3 người chơi trống, 1 người thổi sáo, và 1 người cầm quạt.
Tầng thứ tư là 2 búp bê đại thần. Bên trái là đại thần trẻ và bên phải là đại thần già..
Tầng thứ năm gồm 3 búp bê là hộ vệ cho vua và hoàng hậu. Hai bên của búp bê được trang trí bằng một chậu hoa đào và một chậu quất.
Tầng thứ sáu và tầng dưới cùng dùng để trang trí nhiều vật dụng khác nhau như đồ nội thất nhỏ, công cụ, toa xe…
Hina Matsuri cùng các món ăn độc đáo
Ngoài búp bê Hina độc đáo, lễ hội Hina Matsuri cũng là dịp để các gia đình Nhật thưởng thức những món ăn truyền thống. Những món bánh và đồ ăn mùa xuân rất được ưa chuộng trong ngày này, ví dụ như cơm đậu đỏ Sekihan, rượu ngọt Shirozake, bánh dày Hishi Mochi và các loại bánh kẹo hình trái cây màu trắng, xanh, vàng, hồng tượng trưng cho sự tươi mới của mùa xuân.
Trong ngày này, các bé gái sẽ mời bạn bè tới nhà chơi để xem bộ búp bê Hina và ăn những món ăn truyền thống. Điển hình là các món:
Hishi Mochi「菱餅 - Hishi Mochi」
Món bánh Hishi mochi trong lễ hội búp bê Hina Matsuri là sự kết hợp của ba lớp bánh dẻo hình thoi với màu sắc đặc trưng: hồng, trắng và xanh. Hình thoi của bánh không chỉ thuần túy về mặt hình thức mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu xa. Một giả thuyết cho rằng hình dáng này bắt nguồn từ củ ấu「菱の実 - Hishinomi」, được biết đến với sức sinh sôi nảy nở mạnh mẽ, như một lời cầu nguyện cho sự thịnh vượng và phát triển về sau.
Súp sò Hamaguri「はまぐりのお吸い物 - Hama gurinō suimono」
Trong Hina Matsuri, việc thưởng thức món súp sò hamaguri có nguồn gốc từ trò chơi phổ biến trong giới quý tộc thời Heian. Trò chơi này liên quan đến việc ghép cặp các vỏ sò mà chỉ 2 mảnh vỏ sò phù hợp với nhau mới khớp hợp hoàn hảo. Điều này làm cho món ăn súp sò Hamaguri trở thành biểu tượng của hạnh phúc và sự hòa thuận vợ chồng. Người ta tin rằng, ăn món súp này sẽ mang lại phước lành, giúp gặp được duyên tốt và sống hạnh phúc suốt đời.
Bỏng nổ Hina Arare「ひなあられ - Hina Arare」
Bỏng nổ Hina Arare được làm từ gạo với 3 màu sắc hồng, trắng, xanh. Màu trắng tượng trưng cho tuyết, hồng là đào, xanh là đất, tạo nên khung cảnh mùa xuân khi tuyết tan, cỏ mọc lên từ đất, và hoa đào nở. Người dân xứ Phù Tang cho rằng khi ăn món này trong Hina Matsuri sẽ nhận được năng lượng từ thiên nhiên, và lớn lên khỏe mạnh.
Rượu ngọt truyền thống「白酒 - Shirozake；甘酒 - Amazake」
Shirozake là một loại rượu sake trắng bắt đầu được uống trong Hina Matsuri vào khoảng giữa thời kỳ Edo. Người ta cho rằng nó được uống để xua đuổi tai ương cho phụ nữ. Tuy nhiên, do shirozake chứa cồn nên không phù hợp cho trẻ em uống. Gần đây để thay thế cho shirozake, người ta thường uống amazake - một loại rượu ngọt không chứa cồn, phù hợp hơn cho mọi lứa tuổi.
Bánh gạo hoa anh đào「桜餅 - Sakura mochi」
Sakura mochi là một loại bánh truyền thống Nhật Bản được làm từ bột mì hoặc bột gạo nếp cùng nhân đậu đỏ bên trong và được một lớp lá anh đào ngâm muối bao bọc ngoài cùng. Với lớp lá anh đào bên ngoài và màu hồng đặc trưng sakura mochi đã hòa quyện với sắc màu của lễ hội Hina Matsuri.
Tham khảo:
Hanami - lễ hội mùa xuân Nhật Bản đẹp ý nghĩa nhất thế giới
Tổng kết
Lễ hội Hina Matsuri đã trở thành một nét văn hóa không thể thiếu trong đời sống người dân Nhật Bản. Đây cũng chính là sự giao hòa giữa thiên nhiên tươi đẹp, những nét truyền thống trong văn hoá và ước vọng bình an của người dân Nhật Bản.
