เมื่อไรที่เห็นธงปลาคาร์ปปลิวไสว ที่ประเทศญี่ปุ่น นอกจากจะเป็นสัญญาณบอกถึงช่วงเวลาโกลเด้นวีคที่อัดแน่นไปด้วยวันหยุดนักขัตฤกษ์แบบยาวๆ และฤดูใบไม้ผลิที่สดใสแล้ว ธงสวยงามเหล่านี้ยังเป็นสัญลักษณ์ของ “วันเด็กแห่งชาติ” ของญี่ปุ่น ภาษาญี่ปุ่นคือ こどもの日 (Kodomo no Hi ) โดยทุกปีจะตรงกับวันที่ 5 เดือน 5 หรือเดือนพฤษภาคมนั่นเอง เป็นวันที่ขอพรให้เด็กมีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรงสมบูรณ์ และยังมีธรรมเนียมประดับธงที่มีรูปร่างเหมือนปลาคาร์ปหลากหลายสีสันที่เรียกว่า こいのぼり(Koinobori) ซึ่งสามารถมองเห็นธงปลาคาร์ปนี้แหวกว่ายอยู่บนท้องฟ้าได้ทั่วทุกแห่งทั่วญี่ปุ่นอีกด้วย
■ความเป็นมาของธงรูปปลาคาร์ป こいのぼり(Koinobori)
ต้นกำเนิดของธงปลาคาร์ปนั้นเป็นการอธิษฐานต่อเทพเจ้า “ให้เลี้ยงดูเด็กผู้ชายให้มีสุขภาพดี” นั่นเอง เพราะธงปลาคาร์ปเกิดในยุคสมัยของซามูไร เด็กผู้ชายต้องแข็งแรง เติบโตขึ้นด้วยความกล้าแกร่งและประสบความสำเร็จในการทำงาน นั่นเป็นความปราถนาของผู้เป็นพ่อแม่ แต่ในปัจจุบันไม่สนใจว่าจะเป็นเด็กผู้ชายหรือเด็กผู้หญิง ถ้าครอบครัวไหนมีเด็กกำเนิดขึ้นมาก็จะยกธงปลาคาร์ปขึ้นเป็นธรรมเนียม สำหรับเหตุผลที่เขียนคำว่า “โนโบริ” ที่หลังคำว่าปลาคาร์ป นั่นเป็นเพราะว่าประชาชนในสมัยเอโดะช่วงกลาง ได้ใช้ในการแยกกลุ่มพันธมิตรกับศัตรูในยุคสงคราม จึงได้ยกธง “โนโบริ” ขึ้น แล้วทำไมถึงต้องเป็นปลาคาร์ป เนื่องจากเป็นความเชื่อที่ประเทศจีนนั้นมีตำนานกล่าวว่า “ปลาคาร์ปตัวที่ว่ายทวนกระแสน้ำตกได้ จะกลายเป็นมังกร” เมื่อคำพูดนี้ถูกบอกเล่าต่อๆมา ประชาชนชาวเอโดะจึงได้เปรียบลูกของตนว่าเป็นเหมือนปลาคาร์ปที่สามารถทวนกระแสน้ำเพื่อเป็นศิริมงคล
บทความแนะนำ
■ความหมายธงปลาคาร์ปที่ต่างขนาดและต่างสี
ในอดีตจำนวนธงปลาคาร์ป หรือ Koinobori (鯉のぼり) ทั้งหมดที่แขวนอยู่เหนือหลังคาบ้านหมายถึงจำนวนสมาชิกชายล้วนในบ้าน ได้แก่ “พ่อ” ที่แทนด้วยปลาสีดำซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุด “ลูกชายคนโต” แทนด้วยปลาสีแดงที่มีขนาดรองลงมา หากมีลูกชายลำดับถัดมาจะแทนด้วยสีน้ำเงิน สีเขียว (รวมถึงสีอื่นๆ เช่น สีม่วง และสีส้ม) เรียงตามลำดับและตามขนาดก็จะลดหลั่นลงมา แต่เมื่อถึงยุคญี่ปุ่นปัจจุบันที่รัฐบาลประกาศให้วันเด็กชายเป็นวันเด็กแห่งชาติด้วย ธงปลาคาร์ปจึงมีความหมายกว้างขึ้นในปัจจุบัน โดยตีความได้ว่า ปลาคาร์ปสีดำหมายถึง“พ่อ” ปลาคาร์ปสีแดงหมายถึง “แม่” แล้วจึงเริ่มนับปลาคาร์ปสีน้ำเงินเป็นลูกชายคนโต ต่อจากนั้นปลาคาร์ปหลากสีหลายตัวอื่นๆที่ยังอาจหมายถึงสมาชิกในครอบครัวทั้งหมดไม่ว่าหญิงหรือชายตามลำดับกันไป
■ทำไมมีลูกชายต้องมีธงปลาคาร์ปอยู่หน้าบ้าน
หลายคนยังสงสัยว่าปลาคาร์ปเกี่ยวข้องกับเด็กชายญี่ปุ่นได้อย่างไร ชาวญี่ปุ่นมีความเชื่อตั้งแต่ในอดีต (ซึ่งเกี่ยวข้องกับความเชื่อของชาวจีนที่ว่าปลาคาร์ปที่ว่ายทวนกระแสน้ำตกได้คือมังกรด้วย) ว่า ปลาคาร์ปสีสันสดใสเหล่านี้คือสัญลักษณ์ของความแข็งแกร่ง ความกล้าหาญ สุขภาพที่ดี ความสำเร็จ และความมั่งคั่ง ปลาคาร์ปเป็นปลาที่ว่ายน้ำอย่างไม่ย่อท้อท่ามกลางกระแสน้ำเชี่ยว เช่นเดียวกันเมื่อตอนโต้ลมก็ปลิวไสวมีชีวิตชีวา สง่างาม หรือกล่าวได้ว่าธงเหล่านี้กลายเป็นเหมือนความหวังและคำอธิษฐานของพ่อแม่ที่อยากให้ลูกชายเติบโตอย่างเข้มแข็งและแข็งแรง นอกจากนี้ในอดีตยังมีภาพที่บันทึกว่า เมื่อเหล่าซามูไรออกรบพวกเขาจะมีธงผ้าเป็นสัญลักษณ์หลายรูปแบบ หลากสี รวมถึงธงที่มีภาพวาดปลาคาร์ปอีกด้วย
■การตกแต่งธงปลาคาร์ปทั่วญี่ปุ่น
นอกจากธงปลาคาร์ปจะตกแต่งตามบ้านเรือนทั่วญี่ปุ่นแล้ว แต่ละเมืองแต่ละพื้นที่ทั่วประเทศญี่ปุ่น ก็ยังมีการจัดเทศกาลที่ตกแต่งด้วยธงปลาคาร์ปมากมายทั่วญี่ปุ่นอีกด้วย โดยรูปร่างของปลาคาร์ปที่แหวกว่ายอยู่บนผิวน้ำนั้นดูมีพลังอย่างมาก และเป็นเทศกาลที่จัดสำหรับขอพรให้เด็กๆทุกคนในพื้นที่เติบโตอย่างแข็งแรง
■สิ่งที่คนญี่ปุ่นทำในวันเด็กญี่ปุ่น (นอกจากประดับธงปลาคาร์ป)
นอกจากการประดับธงปลาคาร์ปเหนือหลังคาบ้าน คนญี่ปุ่นมักจะทำให้ครบสูตรเฉลิมฉลองวันเด็กโดยการ
• วางโชว์ตุ๊กตานักรบ (Gogatsu Ningyo) คนญี่ปุ่นมีความเชื่อว่าตุ๊กตานักรบ ได้แก่ ตุ๊กตาซามูไร จะช่วยคุ้มครองเด็กๆ จากอันตรายและสิ่งชั่วร้ายทั้งปวง รวมถึงความเจ็บไข้ได้ป่วย เช่นเดียวกับชุดเกราะและหมวกซามูไร (Kabuto) รวมถึงตุ๊กตาจากเรื่องเล่าในตำนานว่าด้วยเด็กชายจะต้องแข็งแรง เติบโตขึ้นด้วยความกล้าแกร่ง
• กินโมจิคะชิวะ (Kashiwa Mochi) ซึ่งเป็นหนึ่งในเมนูมงคลในวันเด็กญี่ปุ่น เพื่อให้เด็กๆ มีความสุขและมีสุขภาพแข็งแรง วัตถุดิบหลักที่ใช้ทำโมจิคือแป้งข้าวเจ้า นำมาห่อถั่วแดงบดหวานก่อนห่อด้วยคะชิวะหรือใบโอ๊กนั่นเอง สาเหตุที่ต้องใช้ใบโอ๊กเพราะเป็นต้นไม้ใหญ่ที่รอยอดอ่อนก่อนผลัดใบ เปรียบได้กับการสืบทอดตระกูลรุ่นต่อรุ่น อย่างไรก็ตามเราจะทานแค่โมจิเท่านั้น ส่วนใบโอ๊กแค่ใช้กลิ่นหอมจากใบเท่านั้นเอง
ประเทศญี่ปุ่นมีประเพณี วัฒนธรรมที่น่าสนใจมากมายซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือธงปลาคาร์ป こいのぼり(Koinobori) ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของวันเด็กญี่ปุ่น ซึ่งตัวธงปลาคาร์ปแต่ละสี กิจกรรมที่ต้องทำภายในวันนี้สื่อถึงความหมายได้อย่างลึกซึ้งสมกับความเป็นญี่ปุ่นจริงๆ
