Nhắc đến phương ngữ Nhật Bản, chắc hẳn không ít người Nhật mà ngay cả người nước ngoài học tiếng Nhật cũng nghĩ ngay đến phương ngữ Kansai. Thế nhưng, trên thực tế không chỉ có mỗi phương ngữ Kansai mà còn rất nhiều vùng miền khác sử dụng phương ngữ rất khó hiểu ngay cả với người Nhật.Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu phương ngữ phổ biến ở Nhật Bản, ngoài ra lịch sử hình thành, nét đặc trưng ẩn chứa trong từng loại phương ngữ. Đồng thời đưa ra ví dụ về các cụm từ tiếng Nhật thông dụng trong mỗi phương ngữ ở nhiều vùng miền khác nhau.
Mục lục
- Lịch sử và nguồn gốc ngôn ngữ Nhật Bản
- Tại sao tồn tại rất nhiều phương ngữ ở Nhật Bản?
- Có bao nhiêu phương ngữ trong tiếng Nhật?
- Tại sao phương ngữ Nhật Bản lại quan trọng như vậy?
- Phương ngữ trong tiếng Nhật bạn nên biết
- Các từ tiếng Nhật thông dụng qua cách sử dụng phương ngữ khác nhau
- Cách xác định sự khác nhau của phương ngữ trong tiếng Nhật
- Kết
Lịch sử và nguồn gốc ngôn ngữ Nhật Bản
Theo một số giả thuyết cho rằng, bản chất và phông chữ hỗn hợp của tiếng Nhật thuộc về người Austronesian hoặc Altaic và được sử dụng trong kỷ nguyên Jomon.
Ngoài ra, theo các giả thiết khác, tiếng Nhật chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ hai ngôn ngữ Trung Quốc và Hàn Quốc. Trong thời kỳ Yayoi, những người di cư từ Hàn Quốc đã mang ngôn ngữ của họ tác động (một phần nhỏ) đến cấu trúc ngữ pháp của tiếng Nhật. Nhưng ảnh hưởng lớn nhất là bởi người Trung Quốc đã đưa ra hệ thống chữ viết của họ vào Nhật Bản trong thế kỷ thứ 4.
Vào thế kỷ thứ 8, chữ viết cổ điển của Trung Quốc (漢文 - Kanbun- Hán Văn) lần đầu được giới thiệu. Hình thức viết này có thể được nhìn thấy trong các ghi chép cổ đại như Kojiki (古 事記), một biên niên sử của các thần thoại và truyền thuyết cổ đại. Cùng khoảng thời gian đó, hình thức ban đầu của tiếng Nhật là Manyogana (万葉仮名) được sử dụng để biểu thị cách phát âm các Hán tự của Trung Quốc trong tiếng Nhật. Đây là bước đầu hình thành của chữ Hiragana và Katakana mà chúng ta biết và sử dụng ngày nay. Hiragana và Katakana là phiên bản đơn giản hóa của Manyogana gốc, trong khi Kanbun được chuyển hóa thành Kanji.
Bài viết được tuyển chọn
Tại sao tồn tại rất nhiều phương ngữ ở Nhật Bản?
Một số ý kiến cho rằng, lý do hình thành nên nhiều phương ngữ ở Nhật Bản là do có nhiều thay đổi đối với ngôn ngữ này khi nó được lan truyền từ thủ đô sang các vùng khác ở Nhật Bản. Số lượng phương ngữ tăng lên nhiều hơn do Nhật Bản liên tục thay đổi thủ đô. Ví dụ, khi thủ đô của Nhật Bản được đặt tại Heian-kyo (Kyoto ngày nay), ngôn ngữ tiêu chuẩn vào thời điểm đó là phương ngữ của vùng Kansai. Tuy nhiên, điều này sớm bị thay thế khi Tokugawa Ieyasu dời đô đến Edo và biến phương ngữ của vùng Edo thành ngôn ngữ chuẩn (標準語 - hyojungo). Đây cũng là phương ngữ của Thủ đô Tokyo được sử dụng ngày nay.
Một lý do khác cho rằng, thời xưa ở Nhật Bản, mỗi khu vực được coi là một quốc gia của riêng mình. Người ta tương truyền, mỗi vùng đã tạo ra một ngôn ngữ riêng của họ. Vì vậy, vốn từ vựng chỉ người dân vùng đó mới hiểu được dần dần tăng lên.
Có bao nhiêu phương ngữ trong tiếng Nhật?
Ảnh: kotobaken
Vì phương ngữ bị ảnh hưởng theo từng khu vực, sẽ không ngạc nhiên nếu có 47 phương ngữ khớp với 47 tỉnh ở Nhật Bản. Nhưng trên thực tế, có nhiều cách hơn để hình thành nên một phương ngữ. Cụ thể, ở Hokkaido và Okinawa nằm ở hai đầu đối diện của đất nước nên phương ngữ của người dân nơi này mang nét khác nhau rất rõ rệt, cũng như so với nhiều tỉnh thành khác. Vì nhiều yếu tố khác nhau, hơn 100 phương ngữ đang tồn tại ở Nhật Bản.
Các nhà ngôn ngữ học đã cố gắng nhóm phương ngữ trong tiếng Nhật theo từng loại nhưng do các quan điểm khác nhau, kết quả lại có thêm nhiều cách phân loại phương ngữ riêng biệt.
Điều này dẫn đến việc phương ngữ càng trở nên đa dạng và khó hiểu hơn với người Nhật Bản không thuộc vùng đó. Tuy nhiên, hình thức xác định các loại phương ngữ trong tiếng Nhật được sử dụng nhiều nhất được tạo ra bởi học giả Tojo Misao (東条操). Dựa trên lý thuyết của ông Tojo Misao về sự phân chia phương ngữ, có 16 loại phương ngữ ở Nhật Bản.
Tại sao phương ngữ Nhật Bản lại quan trọng như vậy?
Lý do thứ nhất, vì phương ngữ mang tính đặc trưng, thể hiện nét độc đáo duy nhất của một địa điểm cụ thể và con người ở vùng đó. Điều này được thể hiện rõ ràng nhất khi bạn đang ở một nơi xa quay trở về quê hương, và chỉ có ở nơi này bạn mới có thể nghe được giọng địa phương, nơi gắn bó với bạn từ thuở ấu thơ.
Thật không may, nhiều phương ngữ trong tiếng Nhật, chủ yếu được sử dụng bởi những người lớn tuổi hoặc ở vùng nông thôn đang dần bị mai mòn bởi ngôn ngữ chuẩn của Thủ đô Tokyo. Trên thực tế, việc sử dụng phương ngữ trong một số trường hợp mang tính công việc, kinh doanh có thể bị coi là thiếu cân nhắc hoặc không chuyên nghiệp vì nó có thể khiến người khác không thể hiểu nội dung được đề cập đến. Do vậy, điều này là lẽ đương nhiên khi làm kinh doanh với đối tác ở Tokyo. Nếu các đối tác ở trong tỉnh/ thành phố của họ (không thuộc Tokyo), thì có lẽ sẽ không nghiêm ngặt như vậy.
Tiếng Kansai là một trong những phương ngữ nổi tiếng, được nhiều người biết đến nhất. Tuy nhiên, nó là một ngoại lệ đối với quy tắc này, vì những người nói tiếng Kansai rất tự hào về phương ngữ riêng của họ và nhiều người Nhật đã quen với việc nghe phương ngữ Kansai do số lượng người nói giọng vùng này rất lớn. Ngoài ra, những người chuyển đến khu vực Kansai, luôn cố gắng học phương ngữ Kansai để giao dịch trong kinh doanh được suôn sẻ hơn. Điều này rất quan trọng trong việc chứng minh cho các đối tác kinh doanh ở địa phương cảm thấy như người đó là “một trong số họ” chứ không phải “người ngoài cuộc”.
Một số phương ngữ khác như tiếng Okinawa và một số phương ngữ ở vùng khác đang có xu hướng bị lãng quên vì số người trẻ dần dần xa quê lên Thủ đô Tokyo lập nghiệp. Vì vậy, người dân ở các vùng địa phương này đang cố gắng hết sức quảng bá phương ngữ của họ để khơi dậy sự quan tâm của tầng lớp trẻ tuổi, bảo tồn nét văn hóa độc đáo của vùng đất, quê hương mình.
Phương ngữ trong tiếng Nhật bạn nên biết
Wexpats sẽ không đề cập đến tất cả các phương ngữ mà chỉ chọn ra một sốphương ngữ mang tính phổ biến của những khu vực mà chúng tôi nghĩ bạn nên biết khi sinh sống và làm việc ở Nhật Bản.
Phương ngữ vùng Kanto
Phương ngữ Kanto hay còn gọi Kanto-ben là một trong những phương ngữ ở Nhật Bản có nguồn gốc từ vùng Kanto bao gồm Tokyo và các tỉnh xung quanh. Khi họ nghe “Kanto-ben”, hầu hết mọi người ngay lập tức nghĩ đến phương ngữ Tokyo, vốn là nguồn gốc hình thành nên tiếng Nhật tiêu chuẩn.
Âm điệu của phương ngữ vùng Kanto khá bằng phẳng, âm sắc đơn giản. Họ chủ yếu sử dụng 「だ- da」ở cuối câu khi muốn rút gọn câu như 「じゃな い - Jyanai」 thành 「じ ゃ ん - Jyan」.
Phương ngữ Kanto phổ biến trong các phương tiện truyền thông chính thống của Nhật Bản như tin tức, các chương trình truyền hình lớn được sản xuất ở Tokyo (vẫn có một số MC hoặc khách mời nói tiếng địa phương Kansai) và hầu hết các bộ phim truyền hình, anime.
Phương ngữ vùng Kansai
Phương ngữ Kansai là phương ngữ ở Nhật Bản có nguồn gốc bắt nguồn từ vùng Kansai. Tiêu biểu của phương ngữ này là giọng Osaka. Ngữ điệu của phương ngữ Kansai khá nhanh và tràn đầy năng lượng vì mang âm sắc cao. Họ chủ yếu sử dụng 「や - ya」hay trong cách thay đổi phần cuối câu như「 ない - nai 」thành「 へん - hen 」.
Phương ngữ Kansai, đặc biệt là giọng Osaka, thường được định kiến là hài hước. Trong anime và các kênh truyền thông khác, nó được sử dụng bởi các nhân vật được miêu tả là thân thiện và đóng vai tích cực, hoặc sôi động, náo nhiệt. Nhiều nghệ sĩ hài cũng xuất thân từ Kansai, điều này càng làm nổi bật lên hình ảnh năng động đó. Tuy nhiên, chính vì thế mà người dân Kansai được kỳ vọng sẽ nói những điều hài hước hoặc kể những câu chuyện cười chỉ vì họ đến từ Kansai. Người Kansai cũng thực sự nghiêm khắc về việc mọi người giả giọng Kansai vì nghe không chính xác.
Ba ví dụ đặc trưng về phương ngữ Kansai là phương ngữ Osaka, phương ngữ Kyoto và phương ngữ Kobe. Những người nói phương ngữ Kyoto và Kobe thích phân biệt tiếng vùng mình với phương ngữ Osaka. Họ nói rằng phương ngữ của họ nghe tinh tế hơn so với phương ngữ Osaka. Nhưng trên thực tế, đối với những người mới nghe lần đầu, hầu hết họ khó có thể nhận ra sự khác biệt này. Mẹo để phân biệt sự khác nhau này là chú ý đến phần cuối của các từ.
Phương ngữ vùng Tohoku
Phương ngữ Tohoku có nguồn gốc từ vùng Tohoku ở phía đông bắc Nhật Bản. Chất giọng của phương ngữ Tohoku có đặc điểm nhẹ và chậm rãi hơn so với những vùng khác. Một điểm đặc trưng khác là trong phương ngữ Tohoku có một số từ nhất định được rút gọn thành một âm. Ví dụ tiêu biểu từ “ke” chỉ mệnh lệnh giống từ 「食べなさい - tabenasai」 trong phương ngữ Tokyo. Hay ở cách xưng hô “tôi” của tiếng Tohoku là “waa” thay vì「私 - watashi」, 「おら - ora」thay vì「俺 / おれ - ore」như cách nói của người Tokyo.
Những người nói phương ngữ Tohoku thường được nhận xét là khá thoải mái và người dân nơi đây lý giải điều hình thành nên chất giọng của họ là vì thời tiết lạnh đặc trưng ở vùng Tohoku. Phương ngữ của vùng này thậm chí còn có biệt danh là "Zuuzuu-ben" vì cách nói của một làng thuộc Yamagata có xu hướng kết thúc bằng từ "zu".
Phương ngữ vùng okinawa
Xét về hình thức, phương ngữ Okinawa không nên có trong danh sách này vì người Okinawa thực sự sở hữu ngôn ngữ riêng của họ. Phương ngữ ở vùng này có nguồn gốc từ ngôn ngữ Ryukyuan. Ryukyu là một vương quốc chiếm đóng các đảo phía nam từ Kyushu đến Okinawa. Theo một số thông tin cho rằng, ngôn ngữ Ryukyuan đang có nguy cơ bị xóa bỏ bởi UNESCO cùng với các ngôn ngữ Ryukyuan khác. Phương ngữ vùng Okinawa được gọi là「うちなーぐち - Uchinaaguchi」.
Hầu hết người Nhật không hiểu ngôn ngữ của vùng Okinawa vì họ có hệ thống chữ viết và thuật ngữ riêng. Ví dụ,「ちゅら - Chura」 có nghĩa là xinh đẹp giống như「うつくしい - Utsukushii」 trong phương ngữ Tokyo. Vì vậy, điểm tham quan nổi tiếng ở Okinawa được gọi là Churaumi Suizokukan nhằm chỉ một địa điểm thủy cung xinh đẹp ở Okinawa.
Thật không may, do sự phân biệt đối xử với những người chỉ nói tiếng Uchinaguchi, nhiều người bị ép buộc phải học tiếng Nhật khi Nhật Bản đưa Vương quốc Ryukyu vào lãnh thổ của mình.
Các từ tiếng Nhật thông dụng qua cách sử dụng phương ngữ khác nhau
Bạn có biết các cụm từ tiếng Nhật thông dụng được phát âm bởi nhiều phương ngữ khác nhau như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu ngay cách nói chào hỏi, ngon, cảm ơn trong tiếng Kanto, Kansai, Tohoku và Okinawa.
Xin chào
-
Kanto: こんにちは (Konnichiwa)
-
Kansai: こんにちは (Konnichiwa - cao độ khác nhau)
-
Tohoku: こんぬづは (Konnuzuwa - sử dụng ở vùng Sendai, Miyagi)
-
Okinawa: はいさい/はいたい (Haisai - sử dụng bởi nam giới) / (Haitai - sử dụng bởi nữ giới)
Ngon
-
Kanto: おいしい (Oishii)
-
Kansai: うまいやん (Umaiyan - chủ yếu ở Osaka)
-
Tohoku: んめ (Unme - được sử dụng theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào từng tỉnh)
-
Okinawa: まーさん (Maasan)
Cảm ơn
-
Kanto: ありがとうございます (Arigatogozaimasu)
-
Kansai: おおきに (Ookini)
-
Tohoku: おしょしな (Oshoshina - chủ yếu ở Yamagata)
-
Okinawa: 御拝でーびーる (Nifee Deebiiru)
Cách xác định sự khác nhau của phương ngữ trong tiếng Nhật
Khá dễ dàng để phân biệt các phương ngữ ở Nhật Bản khi bạn đã quen sử dụng tiếng Tokyo. Hãy chú ý đến 2 điều sau (ngoài các cụm từ hoàn toàn riêng biệt):
Từ nối
Tiếng Nhật chuẩn theo vùng Tokyo được sử dụng 「だ- da」, một trong những cách nhận biết chính của nó. Trong phương ngữ Kansai, họ thay thế bằng「や - Ya」. Hay ở phía Tây Nhật Bản xung quanh vùng Chugoku, họ thay thế nó bằng「じゃ- Ja」.
Ví dụ,「そうなんだ - sounnanda」(ra là vậy) trong phương ngữ Tokyo, phương ngữ Kansai là「そうなんや - sonannya」hay trong phương ngữ vùng phía Tây sẽ là 「そうなんじゃ - sounanja」, chủ yếu được sử dụng bởi các thế hệ trước.
Trọng âm
Nhiều người cho rằng tiếng Nhật là một ngôn ngữ có phát âm bằng phẳng khi so với các ngôn ngữ khác. Nhưng trên thực tế, có rất nhiều dao động về cao độ, đặc biệt là giữa các phương ngữ khác nhau. Đó là cách người nghe có thể biết bạn đến từ một nơi khác mặc dù bạn đang nói những từ hoàn toàn giống với họ. Ví dụ, từ「わかる - wakaru」 trong tiếng Tokyo được đánh trọng âm thấp-cao-thấp, nhưng trong tiếng Kansai được nhấn âm theo kiểu cao-cao-cao.
Kết
Có rất nhiều phương ngữ ở Nhật Bản, mỗi một phương ngữ đều có những đặc điểm riêng biệt. Có thể nói, bạn càng biết nhiều về phương ngữ Nhật Bản thì kiến thức của bạn về Nhật Bản càng sâu sắc hơn, vì mỗi phương ngữ đều ẩn chứa nét đặc trưng phong phú về văn hóa, lịch sử của địa phương đó. Và hầu hết người dân địa phương ở các vùng này sẽ rất vui mừng nếu bạn biết sử dụng các từ nhất định trong phương ngữ của họ khi nói chuyện. Vì vậy, học một vài từ cần thiết sẽ giúp ích cho bạn rất nhiều đấy nhé!
